Poop Happened!: A History of the World from the Bottom Up

ประวัติศาสตร์มุมนี้ดับความโรแมนติกยุคกลาง สมัยฟื้นฟูฯ พวกนั้นไปหมดเลย

ปัจจุบันมีหนังสือบอกเล่าประวัติศาสตร์ออกมาเยอะแยะ เช่น ฝน ปรัชญา ศาสนา วิทยาศาสตร์ โรคระบาด ฯลฯ ล้วนพยายามเสนออดีตผ่านท็อปปิคหลักของเล่มนั้น ๆ ทั้งความเชื่อมโยง ผลกระทบ จุดเริ่มต้น เราปฏิเสธไม่ได้หรอกว่าฝนฟ้าอากาศไม่มีส่วนเกี่ยวข้องกับกาฬโรค ความก้าวหน้าทางวิทยาศาสตร์ไม่ใช่ต้นเหตุของความขัดแย้งระหว่างศาสนา หรือกระทั่งสุขอนามัยย่ำแย่ของชาวเมืองไม่ใช่สาเหตุหนึ่งของการปฏิวัติ

ประวัติศาสตร์ซับซ้อนและละเอียดอ่อน รูปแบบเหตุการณ์ในอดีตก็ไม่หนีจากปัจจุบันมากนัก สาเหตุของเหตุการณ์หนึ่ง อาจไม่ได้มีแค่หนึ่ง

‘อึ’ แค่ชื่อก็รู้สึกยี้แล้ว แต่มันสำคัญนะ ในปัจจุบันที่มีห้องน้ำสะดวกสบาย แถมยังอยู่ใกล้ตัวมากจนไม่น่าสงสัยความเป็นมา ปกติเราคงไม่อยากรู้หรอกว่าก่อนมีส้วม เขาปลดทุกข์กันยังไง ห้องน้ำสมัยก่อนแตกต่างจากสมัยนี้แค่ไหน จริงหรือที่ว่าคนยุควิกตอเรียไม่ชอบอาบน้ำ พอมีจุดน่าสงสัยก็ชักอยากรู้มากขึ้นเรื่อย ๆ ลองจดคำถามเกี่ยวกับอึ แล้วมาไล่ดูว่าเล่มนี้ไขข้อข้องใจเราได้หรือไม่

หนังสือเน้นทางยุโรป สภาพบ้านเมืองสุดเลวร้าย ชุมชนคนจน วงสังคมชนชั้นสูง ที่ยังมีความเชื่อเกี่ยวกับความสะอาดอย่างผิด ๆ ทำให้ภาพจำของเราในหนังอิงประวัติศาสตร์หลายเรื่องเปลี่ยนไปเล็กน้อย การจัดการของเสียโดยการปล่อยลงแม่น้ำทั้งที่ยังต้องใช้น้ำสายนั้นเพื่อการกินดื่มนี่สุด ๆ ไปเลย เหมือนเขาจะเชื่อว่าเชื้อโรคติดต่อกันทางอากาศมากกว่าผ่านน้ำน่ะนะ อ่านไปก็จะเอ๊ะเล็กน้อย น้ำสกปรกขนาดนั้นไม่รู้สึกแคลงใจเวลาใช้บ้างเหรอ

กว่าจะเริ่มมีการวางท่อน้ำเสีย รู้ว่าสาเหตุของการเจ็บป่วยมาจากน้ำก็ล่วงมาค่อนข้างนานแล้ว ระหว่างนี้ ‘ส้วม’ ก็พัฒนามาเรื่อย ๆ เจอะปัญหาอะไรก็แก้ไขเฉพาะหน้ากันมา กระทั่งเป็นส้วมหลากหลายประเภทในปัจจุบัน

มีมุมมองเกี่ยวกับศาสนาแทรกอยู่ด้วย อย่างมุสลิมนี่เน้นความสะอาดก่อนละหมาด ก่อนกิน หลังขับถ่าย ขณะที่คริสต์การชำระล้างร่างกายทำให้ร่างกายอ่อนแอ ดังนั้นแถบเอเชียเราก็เหมือนจะก้าวหน้าด้านสุขอนามัยกว่าเล็กน้อย ประกอบกับสภาพอากาศแล้งร้อนไม่เอื้อให้เชื้อโรคเจริญเติบโต ความเจ็บป่วยก็เลยไม่เยอะเหมือนลอนดอนที่อับชื้น

และข้อมูลนอกเหนือจากนี้ก็เยอะมาก ใช้ภาษาสนุกแบบที่เด็กก็อ่านเข้าใจง่าย เกร็ดเล็กเกร็ดน้อยเกี่ยวกับ ‘อาชีพอับโชค’ เนี่ยไม่น่าเชื่อว่าจะมีคนคุ้ยของเสียเป็นหาเลี้ยงชีพด้วย คนหามเกี้ยวก็จำเป็น ฯลฯ ‘ฮีโร่’ ของความสะอาดก็มีหลายคน ตอนนี้อยากขอบคุณผู้ริเริ่มประดิษฐ์ส้วมมาก ๆ เลยค่ะ คิดภาพตัวเองหาที่ลับตาคนปล่อยทุกข์แล้วจะร้องไห้ มันลำบากจริง ๆ

แต่ก็มีจุดที่เราไม่ชอบเหมือนกัน คือการย่อยข้อมูลเป็นกรอบน้อย ๆ กระโดดไปมาทั้งพื้นที่และเวลา พอมันไม่ต่อเนื่อง เราก็จะจับความเชื่อมโยงของแต่ละเหตุการณ์ consequences ไม่ค่อยชัด มองภาพรวมไม่ออก